اچ پی وی (HPV یا Human Papillomavirus) یک ویروس بسیار شایع است که می‌تواند منجر به بروز انواع مختلفی از بیماری‌ها شود. علت سرطان دهانه رحم در بیش از 90 درصد موارد ویروس اچ پی وی است. این ویروس در سراسر جهان چهارمین سرطان شایع در میان زنان است. ویروس اچ پی وی حدودا 170 نوع مختلف دارد که به دو دسته اصلی تقسیم می‌شوند: انواع پرخطر و انواع کم‌خطر.
1. انواع ویروس اچ پی وی
ویروس HPV به دو دسته اصلی تقسیم می‌شود: انواع کم‌خطر و انواع پرخطر. هر کدام از این دسته‌ها شامل انواع مختلفی هستند که اثرات متفاوتی بر بدن انسان دارند.
1-1: انواع کم خطر اچ پی وی
مهترین انواع کم‌خطر این ویروس نوع 6 و 11 آن است که معمولا با زگیل‌های تناسلی (کوندیلوما آکومیناتا) مرتبط می‌باشد.
2-1: انواع پرخطر اچ پی وی
تقریبا 15 نوع این ویروس (نوع 16، 18، 31، 33، 35، 39، 45، 51، 52، 56، 58، 59، 68، 73، 82) با سرطان مرتبط است که به عنوان انواع پرخطر اچ پی وی شناخته می‌شوند.
2. انتقال و شیوع ویروس اچ پی وی
این ویروس می‌تواند انواع مختلفی از عفونت‌ها را در نواحی تناسلی، دهانی و گلو ایجاد کند. در اینجا به بررسی روش‌های انتقال و شیوع ویروس HPV می‌پردازیم:
1-2: انتقال ویروس اچ پی وی
HPV عمدتاً از طریق تماس جنسی، از جمله تماس جنسی واژینال (از طریق واژن)، آنال (دهانه مقعد) و از طریق رابطه دهانی منتقل می‌شود. همچنین این ویروس می‌تواند از طریق تماس مستقیم با پوست ناحیه تناسلی منتقل شود. خطر اندکی برای انتقال عفونت اچ پی وی از طریق مادر مبتلا به نوزاد وجود دارد که می‌تواند در نوزاد موجب پاپیلومای حنجره (تومور حنجره) شود. سزارین انتقال عفونت به نوزاد را کاهش نمی‌دهد.
2-2: شیوع ویروس اچ پی وی
این ویروس بسیار شایع است و تقریباً همه افراد فعال جنسی در طول زندگی خود حداقل به یک نوع از ویروس HPV مبتلا می‌شوند. اغلب عفونت‌های اچ پی وی گذرا بوده، یعنی خود به خود توسط سیستم ایمنی بدن برطرف می‌گردند اما در زنان با بالا رفتن سن میزان بهبودی خودبه‌خودی کاهش می‌یابد.
3-2: انتقال اچ پی وی از طریق آب استخر
ویروس اچ پی وی عمدتاً از طریق تماس مستقیم پوست به پوست، به ویژه در طی فعالیت‌های جنسی منتقل می‌شود. انتقال HPV از طریق سطوح غیرزنده مانند آب استخر بسیار نادر و بعید است. ویروس‌ها به طور کلی در خارج از بدن میزبان بسیار آسیب‌پذیر هستند و نمی‌توانند برای مدت طولانی در محیط‌های خارجی باقی بمانند.
علاوه بر این، شرایط آب استخر که شامل کلر و سایر مواد ضدعفونی‌کننده است، محیطی نامناسب برای بقای ویروس‌ها و باکتری‌ها فراهم می‌کند. بنابراین، احتمال انتقال HPV از طریق استفاده مشترک از استخر بسیار کم است.
با این حال، برای جلوگیری از هر گونه عفونت، بهتر است همیشه از بهداشت مناسب پیروی کنید و در صورت وجود هرگونه زخم یا عفونت پوستی، از شنا در استخر خودداری کنید تا از هرگونه انتقال احتمالی جلوگیری شود.
4-2: انتقال اچ پی وی از طریق اپیلاسیون
انتقال ویروس اچ پی وی از طریق اپیلاسیون ممکن است، اما احتمال آن پایین است. HPV به طور عمده از طریق تماس مستقیم پوست به پوست، به ویژه در طول فعالیت‌های جنسی، منتقل می‌شود. اما تئوریتاً، هر گونه تماس با سطح آلوده می‌تواند منجر به انتقال ویروس شود، به ویژه اگر پوست آسیب دیده یا خراشیده باشد.
در موارد اپیلاسیون، اگر ابزارها و وسایل به درستی استریل نشوند یا از مواد مشترک و آلوده استفاده شود، امکان انتقال ویروس‌ها و باکتری‌ها وجود دارد. برای کاهش خطر انتقال HPV و سایر عفونت‌ها از طریق اپیلاسیون، می‌توانید نکات زیر را رعایت کنید:
- مطمئن شوید که ابزارها و وسایل اپیلاسیون به خوبی استریل شده‌اند: از وسایل یکبار مصرف یا وسایلی که به طور کامل استریل شده‌اند استفاده کنید.
- به بهداشت محیط توجه کنید: اطمینان حاصل کنید که سالن اپیلاسیون از استانداردهای بهداشتی مناسبی برخوردار است.
- پوست خود را بررسی کنید: اگر پوست شما خراشیده یا آسیب دیده است، بهتر است از انجام اپیلاسیون خودداری کنید تا خطر عفونت کاهش یابد.
- مراقبت‌های بعد از اپیلاسیون: پس از اپیلاسیون، از کرم‌ها و محصولات ضدعفونی‌کننده استفاده کنید تا خطر عفونت کاهش یابد.
با رعایت این نکات، می‌توانید خطر انتقال HPV و سایر عفونت‌ها را در حین اپیلاسیون به حداقل برسانید.
5-2: انتقال اچ پی وی از طریق استفاده از توالت فرنگی
انتقال ویروس اچ پی وی از طریق توالت فرنگی بسیار بعید و تقریباً غیرممکن است. HPV عمدتاً از طریق تماس مستقیم پوست به پوست، به ویژه در طول فعالیت‌های جنسی، منتقل می‌شود. ویروس‌ها به طور کلی در خارج از بدن میزبان بسیار ناپایدار هستند و نمی‌توانند برای مدت طولانی روی سطوح زنده بمانند.
چندین دلیل وجود دارد که نشان می‌دهد انتقال HPV از طریق توالت فرنگی بسیار نادر است:
- بقای کوتاه مدت ویروس: HPV خارج از بدن به سرعت غیرفعال می‌شود و نمی‌تواند برای مدت طولانی روی سطوح غیرزنده زنده بماند.
- میزان تماس کم: تماس کوتاه مدت و غیر مستقیم با سطح توالت فرنگی به تنهایی برای انتقال ویروس کافی نیست.
- وجود عوامل ضدعفونی‌کننده: استفاده از مواد ضدعفونی‌کننده و پاک‌کننده در توالت‌ها می‌تواند احتمال حضور و بقای ویروس‌ها را کاهش دهد.
با این حال، برای رعایت بهداشت و جلوگیری از هر گونه عفونت، همیشه بهتر است:
- از پوشش‌های یکبار مصرف برای توالت فرنگی استفاده کنید.
- قبل و بعد از استفاده از توالت دست‌های خود را به خوبی بشویید.
- در صورت وجود زخم یا خراش روی پوست، از تماس مستقیم با سطوح عمومی خودداری کنید.
با رعایت این نکات، می‌توانید بهداشت شخصی خود را حفظ کرده و خطر ابتلا به هر گونه عفونت را به حداقل برسانید.
6-2: انتقال اچ وی وی از طریق بوسیدن
انتقال HPV از طریق بوسیدن نادر است، اما امکان آن وجود دارد، به ویژه در مواردی که ویروس در دهان یا گلو وجود داشته باشد.
برخی از انواع HPV می‌توانند عفونت‌های دهانی و گلو را ایجاد کنند، که به عنوان HPV دهانی شناخته می‌شوند. این نوع عفونت‌ها معمولاً از طریق تماس دهانی-جنسی منتقل می‌شوند، اما در موارد نادر ممکن است از طریق بوسیدن عمیق (بوسیدن با تبادل بزاق زیاد) نیز منتقل شوند.
با این حال، احتمال انتقال HPV از طریق بوسیدن معمولی بسیار کم است. عوامل زیر می‌توانند خطر انتقال را افزایش دهند:
- وجود زخم یا آسیب در دهان یا لب‌ها: اگر یکی از افراد دارای زخم باز یا خراش در دهان یا لب‌ها باشد، احتمال انتقال ویروس افزایش می‌یابد.
- عفونت دهانی HPV: اگر یکی از افراد دارای عفونت دهانی HPV باشد، خطر انتقال بیشتر می‌شود.
- سیستم ایمنی ضعیف: افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند، ممکن است بیشتر مستعد عفونت‌های ویروسی باشند.
برای کاهش خطر انتقال HPV دهانی، می‌توان اقداماتی مانند رعایت بهداشت دهان و دندان، اجتناب از بوسیدن عمیق با افرادی که عفونت HPV دارند، و انجام معاینات منظم دهانی توسط دندانپزشک را در نظر گرفت.
3. علائم اچ پی وی
ویروس اچ پی وی می‌تواند باعث ایجاد عفونت‌های مختلفی در بدن شود، که بیشتر این عفونت‌ها بدون علامت هستند و ممکن است خود به خود برطرف شوند. با این حال، برخی از انواع HPV می‌توانند منجر به بروز علائم و مشکلات جدی‌تر شوند. علائم HPV بسته به نوع ویروس و محل عفونت متفاوت است.
1-3: اچ پی وی ویروسی اکثرا بدون علامت
بسیاری از افراد مبتلا به HPV هیچ علامتی ندارند و ویروس بدون هیچ نشانه‌ای در بدن آنها وجود دارد و ممکن است عوارض آن چند سال بعد نمایان شود. این ویروس در برخی بیماران به صورت زگیل یا ضایعات پیش‌بدخیم در دهانه رحم خود را نشان می‌دهد.
2-3: ابتلا به زگیل تناسلی
برخی از انواع کم‌خطر HPV می‌توانند موجب بروز زگیل‌های تناسلی شوند. به زگیل‌های تناسلی نرم و گوشتی که در اثر اچ پی وی ایجاد می‌شود، «کوندیلوما آکومیناتا» گفته می‌شود.
3-3: ابتلا به سرطان
انواع پرخطر HPV می‌توانند منجر به تغییرات سلولی و در نهایت سرطان شوند. شایع‌ترین سرطان‌های مرتبط با HPV شامل سرطان دهانه رحم، سرطان مقعد، سرطان دهان و گلو، و سرطان آلت تناسلی هستند.
سرطان دهانه رحم (سرویکس) اغلب توسط انواع 16 و 18 ویروس اچ پی وی ایجاد می‌شود و یک سرطان قابل پیشگیری است. عوامل خطر اصلی سرطان دهانه رحم عبارت‌اند از: عفونت پایدار اچ پی وی، داشتن شرکای جنسی متعدد، اولین رابطه جنسی در سن پایین (کمتر از 18 سال)، انجام ندادن تست‌های غربالگری سرطان دهانه رحم (پاپ اسمیر)، سیگار (خطر این سرطان در افراد سیگاری 3.5 برابر بیشتر است)، عفونت HIV، نقص ایمنی، پیوند عضو (به ویژه پیوند کلیه)، ابتلا به بیماری‌های STD (بیماری‌های منتقل شونده از راه جنسی).
1-3-3: روش‌های پیشگیری از سرطان دهانه رحم
واکسیناسیون با واکسن اچ پی وی (گارداسیل)، خودداری از نزدیکی جنسی در سن پایین، استفاده از روش‌های سدی-محافظتی با یا بدون اسپرم‌کش (کاندوم)، محدود کردن شرکای جنسی، معاینه منظم و غربالگری توسط پزشک (انجام معاینات و پاپ اسمیر به صورت منظم، میزان بروز سرطان دهانه رحم را تا 40 درصد کاهش می‌دهد).
4. پیشگیری از اچ پی وی
پیشگیری از عفونت ویروس اچ پی وی می‌تواند خطر ابتلا به عوارض جدی مانند زگیل‌های تناسلی و سرطان‌های مرتبط با HPV را کاهش دهد. راه‌های مختلفی برای پیشگیری از HPV وجود دارد که شامل موارد زیر است:
1-4: واکسن اچ پی وی
واکسن HPV از انتقال و اکتساب انواع پرخطر ویروس اچ پی وی از راه جنسی و غیر جنسی جلوگیری می‌کند و به ویژه در پیشگیری از سرطان دهانه رحم بسیار موثر است. در حال حاضر 3 نوع واکسن بر علیه اچ پی وی تایید شده‌اند که این واکسن‌ها در تعداد انواعی از ویروس اچ پی وی که پوشش می‌دهند، با هم تفاوت دارند:
1-1-4: واکسن 2 ظرفیتی
این واکسن تنها در برابر انواع 16 و 18 فعال است. (این دو نوع از نظر میزان سرطان‌زایی بسیار خطرناک‌اند.
2-1-4: واکسن 4 ظرفیتی
این واکسن در برابر انواع 16، 18، 6 و 11 فعال است. واکسن 4 ظرفیتی تا 91 درصد از ایجاد بیماری جدید و 100 درصد از عفونت‌های پایدار با این ویروس جلوگیری می‌کند.
3-1-4: واکسن 9 ظرفیتی
این واکسن در برابر انواع 16، 18، 6، 11، 31، 33، 45، 52 و 58 فعال است.
4-1-4: نکاتی درباره تزریق واکسن اچ پی وی
واکسن اچ پی وی در 2 تا 3 دوز جداگانه بسته به سن تزریق اولین دوز تجویز می‌گردند. اگر تزریق اولین دوز قبل از 15 سالگی باشد، تنها 2 دوز لازم بوده که با فاصله 6 تا 12 ماه تجویز می‌گردند. چنانچه به هر دلیلی دوز دوم با فاصله کمتر از 5 ماه تزریق گردد، دوز سوم نیز لازم است.
اگر دوز اول در 15 سالگی یا بیشتر تزریق شده باشد، 3 دوز واکسن لازم است. دوز دوم باید یک تا دو ماه بعد از دوز اول و دوز سوم باید 6 ماه بعد از دوز اول تزریق شود.
توصیه می‌شود تمام پسرها و دخترهای 11 تا 12 سال به صورت روتین واکسن اچ پی وی دریافت کنند، اگرچه می‌توان آن را از 9 سالگی تجویز نمود.
واکسن اچ پی وی زمانی بیشترین تاثیر را دارد که قبل از مواجهه با عفونت اچ پی وی تجویز شود. با این حال مواجهه قبلی با اچ پی وی مانعی برای واکسیناسیون نیست و تست اچ پی وی قبل از واکسیناسیون توصیه نمی‌شود.
واکسن برای زنان باردار توصیه نمی‌شود اما در دوران شیردهی بی‌خطر است.
برنامه غربالگری پاپ‌اسمیر و معاینات منظم باید علی‌رغم واکسیناسیون به صورت منظم انجام شود. این واکسن باید به صورت داخل عضلانی تزریق شود که معمولا در عضله دلتوئید ناحیه بازو تزریق می‌شود.
بلافاصله قبل از تزریق، واکسن را باید ابتدا در بین کف دو دست خود به آرامی تکان دهید.
5-1-4: نکاتی درباره نگهداری واکسن اچ پی وی
واکسن گارداسیل باید در دمای 2 الی 8 درجه سانتی‌گراد نگهداری شود به طوری که یخ نزند. همچنین در معرض نور مستقیم خورشید نباشد.
2-4: استفاده از کاندوم
استفاده صحیح و منظم از کاندوم می‌تواند به طور قابل توجهی خطر انتقال ویروس اچ پی وی را کاهش دهد، اگرچه به طور کامل از آن جلوگیری نمی‌کند. کاندوم با ایجاد یک سد فیزیکی، انتقال ویروس را دشوارتر می‌کند، اما از آنجا که اچ پی وی می‌تواند از طریق تماس پوستی نواحی تناسلی منتقل شود، استفاده از کاندوم به تنهایی کافی نیست و نیاز به ترکیب با سایر روش‌های پیشگیری مانند واکسیناسیون دارد. واکسن HPV به طور موثر در برابر انواع شایع و خطرناک این ویروس محافظت می‌کند و می‌تواند همراه با استفاده از کاندوم، به طور کلی ایمنی بیشتری فراهم کند. رعایت اصول بهداشت جنسی و انجام معاینات دوره‌ای نیز از دیگر اقدامات مؤثر در کاهش خطر انتقال اچ پی وی هستند.
5. تشخیص اچ پی وی
تشخیص ضایعات اچ پی وی (HPV) بر اساس مجموعه‌ای از ارزیابی‌ها شامل معاینه فیزیکی دقیق و انجام آزمایش‌های تخصصی صورت می‌گیرد. در زنان، تست پاپ اسمیر (Pap smear) و آزمایش HPV از ابزارهای کلیدی در این فرآیند هستند که به‌طور موثری می‌توانند تغییرات سلولی اولیه و پیش‌سرطانی ناشی از عفونت HPV در دهانه رحم را شناسایی کنند. این روش‌های تشخیصی نه‌تنها در کشف زودهنگام تغییرات سلولی بلکه در پیشگیری از پیشرفت آنها به مراحل جدی‌تر و سرطان دهانه رحم نقش حیاتی دارند. از این‌رو، انجام منظم این تست‌ها به عنوان بخشی از مراقبت‌های بهداشتی زنان توصیه می‌شود تا احتمال تشخیص زودهنگام و درمان موثر افزایش یابد.
6. درمان اچ پی وی
درمان ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) به دلیل گستردگی و تنوع عفونت‌های آن، بستگی به نوع و محل ضایعات و علائم ایجاد شده دارد. در اینجا چندین روش رایج و جدیدترین درمان اچ پی وی توضیح داده می‌شود:
1-6: درمان ضایعات پیش‌سرطانی در دهانه رحم
1-1-6: روش‌های جراحی
شامل کرایوتراپی (یخ‌زدگی ضایعات)، LEEP (حلقه الکتریکی برای برش بافت آسیب‌دیده) و کونیزاسیون (برداشتن مخروطی شکل بخش آسیب‌دیده از دهانه رحم) می‌باشد. این روش‌ها به‌طور موثری می‌توانند سلول‌های غیرطبیعی را حذف کنند.
2-6: درمان زگیل‌های تناسلی
1-2-6: داروهای موضعی
کرم‌ها و محلول‌هایی مانند پودوفیلین، ایمی‌کیمود و سینکاتچین‌ها که مستقیماً بر روی زگیل‌ها اعمال می‌شوند.
2-2-6: روش‌های فیزیکی
کرایوتراپی (انجماد زگیل‌ها با نیتروژن مایع)، الکتروکاتری (سوزاندن زگیل‌ها با جریان الکتریکی) و لیزر درمانی که زگیل‌ها را با استفاده از اشعه لیزر حذف می‌کند.
3-6: نکات مهم
1-3-6: سیستم ایمنی بدن
در بسیاری از موارد، سیستم ایمنی بدن به‌طور طبیعی ویروس HPV را بدون نیاز به درمان خاصی از بین می‌برد. این فرایند ممکن است چند ماه تا چند سال طول بکشد.
2-3-6: حفظ بهداشت و روابط جنسی ایمن
استفاده از کاندوم و داشتن روابط جنسی ایمن می‌تواند به کاهش خطر انتقال HPV کمک کند، اگرچه کاندوم نمی‌تواند به‌طور کامل از انتقال ویروس جلوگیری کند زیرا HPV می‌تواند از طریق تماس پوستی منتقل شود.
4-6: بیشترین میزان عدم پاسخ به درمان در بیماران زیر دیده می‌شود
1. زنان باردار.
2. بیماران مبتلا به دیابت.
3. بیماران سیگاری.
4. بیماران مبتلا به نقص و سرکوب ایمنی.
در نهایت، همکاری با پزشک و پیروی از توصیه‌های او در مورد درمان و پیگیری منظم، بهترین راهکار برای مدیریت عفونت HPV و جلوگیری از عوارض جدی آن است.
7. جمع‌بندی
ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) یکی از شایع‌ترین عفونت‌های ویروسی انتقال‌یافته از طریق تماس جنسی است که می‌تواند به مشکلات جدی سلامت از جمله زگیل‌های تناسلی و انواع مختلف سرطان منجر شود. با توجه به تنوع و پیچیدگی این ویروس، تشخیص زودهنگام و مدیریت مؤثر آن اهمیت ویژه‌ای دارد. استفاده منظم از تست‌های غربالگری مانند پاپ اسمیر و آزمایش HPV می‌تواند تغییرات سلولی پیش‌سرطانی را شناسایی و درمان کند، و از پیشرفت آنها به مراحل جدی‌تر جلوگیری نماید. علاوه بر این، واکسیناسیون علیه HPV به عنوان یک راهکار پیشگیرانه مؤثر، نقش کلیدی در کاهش بار این عفونت در جامعه ایفا می‌کند. با افزایش آگاهی عمومی، ترویج روابط جنسی ایمن و پیروی از راهنمایی‌های پزشکی، می‌توان به‌طور قابل توجهی خطرات ناشی از HPV را کاهش داد.
